Ücretsiz İzin Açmazı Nasıl Çözülecek?

Tüm dünyayı etkileyen koronavirüs yüzünden özellikle ekonomi de uzun zamandır sorunlar yaşıyor. Alınan tedbirler kapsamında görünürde çalışanların mağdur olmaması için işten çıkarma yasağı bulunuyor. Ancak işyerlerine ücretsiz izin hakkı da verildiği için işyerleri zaten çalışanlarına ücretsiz izin kullandırarak onların çalışmalarını engelliyor. Bu durumda ücretsiz izne çıkan çalışanlar günlük sadece 39 lira alırken, Ağustos ayında yayınlanan resmi verilere göre 672 bin kişi ücretsiz izinde bulunuyor.

Ücretsiz İzin Mağduriyet Yaratıyor

Her ne kadar koronavirüs tedbirleri kapsamında alınmış olsa da çalışanlar için ücretsiz izin uygulaması büyük mağduriyetler yaratmaya başladı. Virüsün ilk ortaya çıktığı anlarda geçici bir sorun olarak bakılmasına rağmen virüs durumunun düzelmemesi ve giderek daha da kötüleşmesi sonucunda ücretsiz izine çıkarılmış olan çalışanların durumları da kötüleşiyor. İlk kez ücretsiz izne çıktıklarında birikmişlerini ya da bankadan düşük faizli kredi çekerek günleri geçiren çalışanların şimdiki durumu ise oldukça kötü görünüyor.

Ağustos ayına ait resmi verilerin gösterdiği üzere halihazırda ücretsiz izne gönderilmiş ve nakdi ücret desteği alanların sayısı 672 bin civarında. Günlük ise 39 lira alan bu çalışanların, hemen hemen her konuda artan fiyatlara karşılık nasıl geçim sağladıkları ise büyük bir sorun yaratabiliyor. Bir diğer veri ise bu zamana kadar toplamda 3 milyon 968 bin kişi kısa çalışma ödeneği kapsamında değerlendirildi. Bu kişilere de toplanda 19 milyar lira ödenek sağlandı. Ancak rakam fazla gibi gözükmesine rağmen tekil olarak bakıldığında ödenen ücretlerin çalışanlar için çok fazla yarar sağlamadığı görülüyor. Kısa çalışma ödeneğinde ise 12 aylık brüt ücretin yüzde 60’u oranında ödeniyor ama aylık ödenek tutarı ücretin yüzde 150’sini aşamıyor. Bu durum da temelde 4 bin 380 liraya denk geliyor. Net ücreti 5 bin liranın altında olanlar ise asgari geçim indirimi dahil, net ücretin yaklaşık yüzde 75’ini en fazla ödenek olarak alabiliyorlar.

Ücretsiz İzin Sayısı Artıyor

Virüs tedbirleri kapsamında ücretsiz izin uygulaması 3 ay süreyle başlatılmıştı ama daha sonra yayınlanan karar ile birlikte süre üç ay süreyle uzatıldı ve 31 Ekim’e kadar sürecek. Bu tarihin ise tekrar 31 Aralık’a kadar uzatılması bekleniyor.

Ücretsiz izne çıkartılan çalışanlar işsizlik fonundan günlük 39 TL ödeme yapılıyor. Bu tutardan bir de damga vergisi kesiliyor ve tutar 38 TL’ye düşüyor. Dolayısıyla bir ay ücretsiz izinli olarak gösterilen çalışan, başka bir geliri bulunmuyorsa aylık sadece 1,168 TL ile geçinmek durumunda kalıyor. Bu durumun ise basit bir ortalama hesap ile; aylık kira 800 TL, elektrik, gaz, su; 250 TL gibi bir hesaplama yapıldığında çalışanın elinde diğer ihtiyaçları ve her şeyden önemlisi gıda masrafları için aylık sadece 150 TL kalıyor.

Durum Nasıl Değişecek?

Normal koşullarda ücretsiz izne çıkarılmak çalışan tarafından iş sözleşmesini haklı olarak feshetmek anlamına geliyor. Ancak salgın şartlarında bu fesih olarak sayılmıyor. Bu durumda çalışan mevcut işyerinden ayrıldığında hem işinden olacak hem de tazminat hakkı kazanamayacak. Ancak durumun ne kadar süreceği de belirsiz olduğundan, yaklaşık 6 aydır ücretsiz izinde olanlar durumun nasıl değişeceğini merak ediyorlar.

Durumun değişmesi için salgın şartlarının kalkması gerekiyorken, bir diğer daha kısa vadede yapılacak çözüm ise yeni iş bulan kimselerin önünün açılmaları. Bunun için çalışana fesih hakkı tanınmalı ve çalışan işyerinden ayrıldığında tazminat ve diğer haklarını elde edebilmelidir. Bir diğer uzak ihtimal ise çalışana aylık olarak yapılan ödemenin arttırılması. Ancak bu çözümlerden, en gerçekçi olanı salgın şartlarının bitmesi olarak ön görülüyor.