Hangi Durumlarda Dava Açmadan SGK’ya Başvurulur?

Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamına giren iş, aylık, emeklilik aylığı gibi anlaşmazlıkların çözülmesi için çok az istisna hariç genelde iş mahkemelerine dava açılması gerekmektedir. Ancak 7036 sayılı kanun uyarınca bazı konularda da mahkemeye başvuru yapmadan önce SGK’ya başvuruda bulunmak gerekmektedir.

Dava mı Açılmalı SGK’ya mı Başvurmalı?

Çalışanlar ve emekliler için aylıklarında, sosyal haklarında ya da benzeri durumlarda işyerlerinden ya da SGK’dan kaynaklı olarak çoğu zaman çeşitli sorunlar görülebilmektedir. Bu durumları yaşayanlar ise haklarını savunmak için nasıl adım atması gerektiği konusunda sorunlar yaşayabilmektedir. Çok az istisna dışarıda tutulmak kaydıyla Sosyal Güvenlik Kurumu’nun işlemlerine ya da uygulamalarına yönelik SGK mevzuatı kapsamında olan konularda davaların mahkemeye taşınması gerekmekte, 7036 sayılı İş Mahkemeleri kanunu kapsamında ise bazı konularda ise dava açılmadan önce SGK’ya başvuru yapılması gerekmektedir.

Yine bu bakımdan bazı konularda SGK’ya başvuru yapmadan önce doğrudan iş mahkemesine dava açmak da mümkün olmaktadır. Ancak diğer yandan bu kural sadece iş verenler için geçerli olmayıp çalışanlar, emekliler, ölen sigortalının hak sahipleri, yani kısacası SGK ile ilgisi olan, SGK’nın işlem ve uygulamalarından yararlanan herkes için geçerli olmaktadır.

Dava Açmadan SGK’ya Başvuru Yapılması Gereken Haller

Mahkemeye gitmeden, daha öncesinde SGK’ya başvuru yapılması gereken durumlar 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, 4’üncü maddesinde ifade edilmiştir. Buna göre 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile diğer sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklı anlaşmazlıklarda, hizmet sözleşmesine tabi olarak çalışmaları sebebiyle zorunlu sigortalılık sürelerinin tespit istekleri dışarıda tutulmak şartıyla, dava açılmadan önce Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvuru yapılması gerekmektedir. Diğer ilgili kanunlarda öngörülmüş sürelerin saklı kalması şartıyla yapılan başvurular altmış gün içinde kurum tarafından yanıt verilmezse istek geçersiz sayılacaktır. Kuruma karşı dava açılması için ise taleplerin reddedilmesi ya da reddedilmiş sayılması esas teşkil etmektedir. Kuruma başvuru kapsamında geçecek sürenin zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında ilgili süre dikkate alınmaz ifadeleri yer almaktadır.

Bu bakımdan SGK işlem ve uygulamaları, sosyal güvenlik mevzuatı kapsamındaki konularda iş mahkemesine dava açılmadan önce SGK’ya dilekçe verilerek itirazda bulunulması halinde SGK tarafından 60 gün içinde yanıt verilmemesi ya da başvurunun geri çevrilmesi durumunda iş mahkemesine dava açılması gerekmektedir. Aksi durumunda mahkeme, dava açılmadan önce davalı kuruma başvuru yapılmadığı sebebiyle dava şartı yokluğu öne sürerek davanın usul olarak reddine karar verebilecektir.

SGK’ya Başvuru Yapmadan Doğrudan Mahkemeye Başvuru Yapılacak Haller

İlgili kanunda SGK’ya başvuru yapmadan mahkemeye başvurular da açıklanmıştır. Buna göre; sigortasız çalıştırılma hali, eksik gün üzerinden ya da düşük ücret ile SGK’ya bildirim yapılması hallerinde açılması gereken hizmet tespiti davaları SGK’ya başvuru yapmadan doğrudan mahkemeye götürülebilmektedir. Bu durumda çalışanın elinde sigortasız çalıştırıldığı ya da eksik gün üzerinden bildirildiği sürelere ait çalışmasını kanıtlayacak, düşük ücretten sigortalı gösterildiğini kanıtlayacak belge bulunmuyorsa, zaten SGK’ya başvuru yapılsa bile dava açmadan herhangi bir sonuç çıkmayacaktır. Hizmet tespiti davalarında ise SGK’ya başvuru yapmadan dava açılsa da bu durumda sigorta, prim vb. hususların tespiti aşamasında SGK davaya taraf olabilmektedir.

Bunun yanında tebliğ edilmiş olan ödeme emrinin iptali istemine ilişkin görülecek davalarda yine SGK’ya başvuru yapmaya gerek bulunmamaktadır. İdari para cezalarına karşı dava açılmadan önce de SGK’ya başvuru yapılmaz. 5510 sayılı kanun çerçevesinde SGK tarafından uygulanan idari para cezalarına yönelik itirazın idare mahkemelerine yapılması gerektiği için ayrıca bu tür davalar İş Mahkemeleri kapsamında değildir.