İş Kazası Nedir, Kaza Geçiren Kişi Ne Yapmalı?

İş kazası, çalışanların iş yerinde, işverenin sağladığı araçlarla, işin yürütümü sırasında ya da iş nedeniyle meydana gelen ve çalışanın bedenen ya da ruhen zarara uğramasına yol açan olaylardır. Bir başka ifadeyle iş kazası, çalışanı doğrudan etkileyen ve hem iş güvenliği hem de sosyal haklar açısından ciddi sonuçlar doğuran bir durumdur.

Türkiye’de iş kazaları hem iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında hem de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) düzenlemelerinde ayrıntılı şekilde ele alınmıştır. Çalışanların haklarını bilmesi, işverenlerin de sorumluluklarını yerine getirmesi bu tür durumlarda oldukça önemlidir.

İş Kazası Nedir?

İş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda açıkça tanımlanmıştır. Buna göre iş kazası:

• İşyerinde bulunduğu sırada,
• İşveren tarafından yürütülen iş nedeniyle,
• Çalışanın görevli olarak işyeri dışında bulunduğu sırada,
• İşveren tarafından sağlanan taşıtla işe gidiş-geliş sırasında meydana gelirse iş kazası sayılmaktadır.

İş Kazası Olarak Değerlendirilen Durumlar

• İşçinin işyerinde makine kullanırken yaralanması.
• Görevli olarak dışarıda çalışırken trafik kazası geçirmesi.
• İş seyahati sırasında rahatsızlanıp düşmesi.
• İşyerinde çıkan yangında dumandan etkilenmesi.
• İşe gidiş geliş sırasında servis aracının kaza yapması.

İş Kazasının Hukuki Dayanakları

• İş kazası, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (5510) kapsamında değerlendirilir.
• Çalışanın iş kazası geçirmesi halinde, SGK’ya bildirim zorunluluğu vardır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işverenin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alma yükümlülüğünü açıkça belirtir.
• Bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde işveren hem idari para cezası hem de tazminat sorumluluğu ile karşı karşıya kalabilir.

İş Kazası Geçiren Kişinin Yapması Gerekenler

İlk Adım: Sağlık Durumunu Kontrol Etmek

Kazanın hemen ardından öncelik sağlık olmalıdır. Çalışan kendisini veya diğer yaralıları güvenli bir alana almalı, acil servis çağırmalı ya da en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.

İkinci Adım: İşverene Haber Vermek

Kaza sonrasında durum derhal işverene veya amire bildirilmelidir. Çünkü işverenin bu kazayı SGK’ya bildirme sorumluluğu vardır.

Üçüncü Adım: Resmi Kayıt

Çalışan, kazanın kayıtlara geçmesini sağlamalıdır. Tutanak tutulmalı, gerekirse görgü tanıklarının ifadeleri alınmalıdır.

Dördüncü Adım: SGK Bildirimi

İşveren, kazayı 3 iş günü içerisinde SGK’ya bildirmek zorundadır. Bildirim yapılmadığı takdirde işçi de kendi başına başvuruda bulunabilir.

İşverenin Sorumlulukları

• İşverenin, meydana gelen iş kazasını 3 iş günü içinde SGK’ya bildirme zorunluluğu vardır.
• Ayrıca kolluk kuvvetlerine de bilgi verilmelidir.

İş Güvenliği Önlemleri

• İşveren, gerekli tüm iş güvenliği önlemlerini almakla yükümlüdür.
• Koruyucu ekipman sağlamak, eğitim vermek ve riskleri azaltmak işverenin temel sorumlulukları arasındadır.

Maddi ve Manevi Sorumluluk

İş kazası sonucunda işçi zarar gördüyse, işveren hem maddi tazminat hem de manevi tazminat ödemek zorunda kalabilir.

İş Kazası Sonrası Haklar

Çalışanların iş kazası sonrası sahip olduğu haklar şunlardır:

SGK Süreçleri ve Bildirim

• İşverenin kazayı SGK’ya 3 iş günü içinde bildirmesi gerekir.
• Bildirim yapılmazsa işverene idari para cezası uygulanır.

Bildirim Şekilleri

• E-Devlet üzerinden,
• SGK İş Kazası Bildirimi Formu ile.

İş Kazası Tazminatları

Maddi Tazminat

• Tedavi masrafları
• Geçici ya da kalıcı iş göremezlik nedeniyle kaybedilen kazanç

Manevi Tazminat

• İşçinin yaşadığı ruhsal sıkıntılar
• Ailenin uğradığı manevi zarar

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

• İşçinin hayatını kaybetmesi halinde, bakmakla yükümlü olduğu kişilere ödenir.

İş Kazası Örnekleri ve Olası Sonuçlar

İş Kazasının Önlenmesi İçin Alınması Gereken Önlemler

İşveren Açısından

• Risk analizi yapılmalı.
• İş güvenliği eğitimi verilmeli.
• Koruyucu ekipman temin edilmeli.

Çalışan Açısından

• İş güvenliği kurallarına uyulmalı.
• Kişisel koruyucu ekipman kullanılmalı.
• Tehlikeli durumlar amirlere bildirilmelidir.

İş kazası, hem çalışanı hem de işvereni doğrudan ilgilendiren ciddi bir olaydır. Kazadan sonra yapılacak doğru adımlar, hakların korunması ve kayıpların en aza indirilmesi için büyük önem taşır. İşçilerin haklarını bilmesi, işverenlerin de sorumluluklarını yerine getirmesi, iş güvenliği kültürünün yerleşmesi açısından hayati rol oynar.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. İş kazası olduğunu kim bildirir?

İşveren, kazayı 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadır.

2. İş kazası geçiren işçiye maaş ödenir mi?

Raporlu olduğu süre boyunca SGK geçici iş göremezlik ödeneği verir.

3. İş kazası ölümle sonuçlanırsa aileye ne ödenir?

Aileye ölüm geliri, aylık ve cenaze ödeneği sağlanır.

4. İş kazası tazminatı almak için dava açmak gerekir mi?

Eğer işveren sorumluluğunu yerine getirmediyse işçi veya ailesi dava açabilir.

5. İş kazaları önlenebilir mi?

Evet, alınacak iş güvenliği önlemleriyle büyük oranda önlenebilir.